تاریخچه مهندسی شیمی
نخستین درس در زمینه مهندسی شیمی اولین دفعه بوسیله پروفسور «نورتون» در سال ۱۸۸۱ در دانشگاه MIT و در دانشکده مکانیک تدریس شد؛ نورتون شیمی صنعتی تدریس می‌کرد. در آن دوره صنایع شیمیایی رو به توسعه بودند و نیازبود ساخت و بهره‌برداری از فرایندهای شیمیایی توسّط افراد متخصّص انجام شود. در آن دوره نظارت و طرّاحی بر ساخت فرایندهای شیمیایی و صنایع شیمیایی به دو شکل انجام میشد:
- توسط شیمی‌دان‌هایی که از نظریه های شیمیایی و علوم آزمایشگاهی آگاهی داشته، اما اطّلاعات فنّی و سابقه مورد نیازاز طراحی صنعتی نداشتند.
- توسط مهندسان مکانیکی که سابقه طرّاحی صنعتی داشتند، اما ازاطّلاعات کافی از فرایندهای شیمیایی بی بهره بودند.
همین موضوع سبب شد که مدّتی برای طرّاحی قسمت های شیمیایی از شیمیدانان و مهندسان مکانیک مشترکاً استفاده شود.
آشنایی با مهندسی شیمی
اگر بخواهیم شما را با شخصیت مهندس شیمی آشنا کنیم باید بدانید که این افراد یافته‌های شیمیدان ها را به شکل عملی و کاربردی در می‌آورند و در صنعت های گوناگون استفاده می کنند. در حقیقت مهندسی شیمی فرایندی است که علم شیمی را به کار میگیرد. مهندسین شیمی با توجه به گرایششان وظیفه مخصوص به خودشان را برعهده دارند. گاهی در یک فرآیند خاص مثل اکسیداسیون ، گاهی در حوزه مواد نانو و یا گاهی در طراحی فرآیند تولید مواد غیرآلی باید فعالیت کنند.
گرایش های رشته مهندسی شیمی
گرایش طراحی فرآیندها: طراحی، بهینه‌سازی و شبیه‌سازی قسمتی از یک واحد صنعتی
گرایش شبیه‌سازی: شبیه‌سازی طراحی اولیه حاصل از مهندس طراح باهدف بررسی کارکرد یک قسمت از واحد یا کل واحد صنعتی با کمک برنامه‌های شبیه‌سازی و یا کد نویسی رایانه ای با زبان‌های برنامه‌نویسی گوناگون
گرایش کنترل: شبیه‌سازی رایانه ای و پیاده‌سازی یک الگوریتم کنترلی و بررسی میزان دقت، سرعت و پایداری الگوریتم در رسیدن به مقدار تعین شده و میزان منحرف شدن از آن و یا پیاده‌سازی عملی یک الگوریتم کنترلی برای یک فرآیند شیمیایی باکمک تجهیزات کنترلی مثل شیر کنترلی، رایانه و حسگر
گرایش کاتالیست و ترموسینتیک: ساخت و طراحی انواع کاتالیست‌های مصرفی صنایع گوناگون ، اعم از صنایع نفت، گاز و پتروشیمی
گرایش بیوتکنولوژی: کار روی انواع سیستم‌های بیولوژیک و سلول‌ها به منظور ایجاد تغییرات مناسب در جهت مبارزه با آفات و بیماری ها و همچنین کاربرد در صنایع داروسازی، غذایی و تصفیه آب
گرایش داروسازی: طراحی و ساخت سیستم‌های واکنشی لازم در کارخانه‌های داروسازی
گرایش محیط زیست: بررسی راه‌کارهای مقابله با آلودگی‌های زیست‌محیطی و سعی و کوشش جهت کاستن از آن‌ها و برنامه‌هایی به منظور حفظ محیط زیست
تفاوت رشته شیمی با رشته مهندسی شیمی
این دو عنوان گاهی اوقات، به سبب تشابه اسمی، باهم اشتباه گرفته می‌شوند.
یک مهندس شیمی شخصی است با توانایی طراحی و کنترل وسایل و تجهیزات صنعتی برای تولید مواد شیمیایی که در عین حال کمی از علم شیمی، که در طراحی‌های صنعتی لازم است، می‌داند.
مهندسی شیمی علم کاربرد اقتصاد ، فیزیک ، شیمی و ریاضیات در فرایند تبدیل مواد خام به مواد سودمند میباشد. مهندسی شیمی را به‌طور کلی علم استفاده از موازنه جرم، موازنه انرژی و موازنه اندازه حرکت برای طراحی و کنترل واحدهای فرآیندی شیمیایی از قبیل واحدهای یک پالایشگاه پتروشیمی، صنایع چوب و کاغذ و غیره در نظر میگیرند.
وظایف مهندس شیمی
این افراد بیشتر در واحد توسعه و تحقیق و یا در قسمت تولید شروع به کار می کنند.
اگر مهندس شیمی در قسمت توسعه و تحقیق مشغول به کار باشد، وظیفه دارد که:
- آزمایش روش های جدید توسعه محصولات در آزمایشگاه را انجام دهد.
- از مدل های رایانه ای جهت رسیدن به روش های تولید با ایمنی بیشتر و مقرون به صرفه استفاده کند.
- برای چگونگی انتقال نمونه های آزمایشگاهی به محیط واقعی کار برنامه ریزی کند.
- و روش های امن و حفظ محیط زیست جهت از میان بردن مواد زائد را گسترش و توسعه دهد.
اگر مهندس شیمی در قسمت تولید کار کند وظیفه دارد :
- با تکنسین های کارخانه برای ایجاد تجهیزات لازم و ابزارهای کنترل فرآیند تولید مشارکت کند.
- فرآیندهای شیمیایی و فیزیکی فرآیند تولید را نظاره گر باشد و موردبررسی قرار دهد.
- مجموعه ها و دستگاه ها لازم در فرآیند تولید را طراحی کنند.
- و مشارکت نزدیک با مدیران واحدهای کنترل کیفیت و سلامت و ایمنی جهت بهینه سازی فرآیند تولید از نظر اقتصادی، کیفیت محصولات، ایمنی داشته باشد.
رشته شیمی برای چه کسانی مناسب است؟
برای داشتن یک شغل مناسب عوامل زیادی را باید در نظر داشته باشید. از جمه این ویژگی ها :خصوصیت شخصیتی ارزش ها و علایق شرایط خانوادگی مهارتها و شرایط کشور میباشند. مهمترین ویژگی شرایط خود شخص و خصوصیت های شخصیتی آن فرد است. چون ممکن است یک شغل خیلی خوب وبا حقوق بالا باشد ولی با شخصیت یک شخص هم خونی نداشته باشد با توجه به مدل شخصیتی کارهای مناسب افراد مختلف میباشد. بنابراین تلاش کنید نخست خودتان را بهتربشناسید.
مزایا و معایب رشته شیمی
این رشته، رشته ای پایه ای است و به لحاظ بازار کار برای بعضی از گرایش های شیمی بازارکار خیلی خوبی وجود دارد مانند شیمی دارویی و برای برخی از گرایش ها مانند گرایش شیمی محض بازار کار ضعیفی وجود دارد. رشته شیمی رشته ای است که غالبا در فضای بسته و آزمایشگاهی وجود دارد و به دوراز سروصدا میباشد. در ضمن کار با مواد شیمیایی احتمال دارد حساسیت ها و یا مشکلاتی را برای کارشناسان شیمی فراهم بیاورد.
ضعف مهم این رشته در کشور ما بازار کار ضعیف آن و بی توجهی به این رشته میباشد.
مهمترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی شیمی چه هستند؟
از دروس مهم دانشگاهی این رشته میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- انتقال جرم
- مکانیک سیالات 1 و 2
- انتقال حرارت 1 و 2
- موازنه جرم و انرژی
- عملیات واحد صنعتی 1 و 2
- محاسبات عددی
- کنترل فرآیندهای 1 و 2
- ترمودینامیک 1 و 2
- آشنایی با فرآیندهای پلیمریزاسیون
- معادلات دیفرانسیل
- ریاضیات پیشرفته مهندسی
- آزمایشگاه عملیات واحد صنعتی
- شیمی آلی
- شیمی عمومی 1 و 2
- خوردگی
- آزمایشگاه فیزیک الکتریسیته
- شیمی فیزیک
بازار کار و درآمد رشته شیمی
دانش آموختگان این رشته در برخی از گرایش ها از بازار کار به نسبت خوبی برخوردارهستند و در بعضی گرایشها خیر! با این وجود مهارت و کوششگری کارشناس شیمی بسیار حائز اهمیت میباشد و می تواند آن را به بازار کار نسبتا خوبی برساند.
کارشناسان شیمی می توانند در مراکز مختلفی مانند صنایع داروسازی، کارخانه ها و صنایع تولید و فرآوری مواد غذایی، صنایع رنگ، پتروشیمی، آزمایشگاه های مراکز دولتی و خصوصی، بخش کنترل و کیفیت و تحقیق و توسعه کارخانه ها و مراکز تولیدی، اپراتورهای دستگاه های آنالیز کمی و کیفی شرکت های دولتی و خصوصی، شرکت های فروش تجهیزات و مواد شیمیایی،صنایع و معادن،، صنایع سنگین، پالایشگاه های نفت، دبیری شیمی در آموزش و پرورش، کارشناس فنی شاغل شوند.
در ضمن کارشناسان این رشته اگر سرمایه مورد نیاز و کافی برای تاسسی یک آزمایشگاه خصوصی را داشته باشند می توانند کارآفرین باشند.
